Nieuwe Psychologie: Zelfvertrouwen vraagt geen Kracht, maar Ruimte

We denken vaak dat zelfvertrouwen iets is dat je opbouwt door sterker te worden. Door jezelf te bewijzen, te verbeteren, jezelf te overwinnen. Maar wat als de weg naar werkelijk zelfvertrouwen niet draait om groter worden, maar juist om zachter? Niet om jezelf op te vijzelen, maar om jezelf toe te laten?

In dit stuk neem ik je mee in de diepere lagen van het zelfbeeld — hoe het ontstaat, hoe het vervormt, en hoe het zich herstelt. Niet via denken, maar via voelen. Niet via presteren, maar via verbinden. Met jezelf, met je geschiedenis, en met wat ooit bescherming boodt maar nu belemmert.

Over de reis van aanpassing naar erkenning

Een laag zelfbeeld is zelden simpelweg “een gebrek aan zelfvertrouwen”. Veel vaker is het het gevolg van jarenlang, onbewust, keihard innerlijk werk. Werk waarin je je leerde aanpassen. Waarin je je behoeften parkeerde en een verhaal over jezelf ging geloven — een verhaal dat ooit hielp om je veilig te voelen. Maar datzelfde verhaal knelt nu. Wordt een gevangenis zelfs.

Zelfbeeld: geen bezit, maar een overtuiging

Psychologisch gezien is een zelfbeeld geen vaststaand iets dat we “hebben”, maar iets wat we aannemen. Het ontstaat in relatie met anderen: in reactie op blikken, woorden, aandacht, of juist het ontbreken ervan. Zo ontstaat een innerlijk beeld, gebouwd op herhaalde ervaringen — vaak vroeg in het leven. Maar kan net zo goed in ons volwassen leven verder worden op- of uitgebouwd. Niet omdat ze waar zijn, maar omdat ze herhaald worden en daardoor vertrouwd zijn.

De vergeten sleutel: hechting

Wat vaak onderbelicht blijft, maar essentieel is, is de rol van hechting. De manier waarop we als kind zijn gezien, getroost, vastgehouden of juist niet, (of als volwassene in intieme relaties) vormt een blauwdruk voor hoe we later naar onszelf kijken. Binnen de hechtingstheorie onderscheiden we vier stijlen:

• Veilig: er was ruimte voor gevoel, troost, nabijheid.

• Vermijdend: gevoelens werden als lastig ervaren.

• Ambivalent: bevestiging was onvoorspelbaar.

• Gedesorganiseerd: nabijheid en angst waren met elkaar verweven.

Bij veilige hechting ontstaat vanzelf een basisgevoel van “ik mag er zijn met alles wat ik voel”. Ontbrak die veiligheid, dan leer je jezelf aan te passen — gedrag wordt identiteit. Niet omdat het weerspiegelt wie je écht bent, maar omdat het een overlevingsstrategie is.

Innerlijke herhaling van oude patronen

Wat ooit begon in relatie tot de ander, wordt uiteindelijk een innerlijke verhouding tot jezelf.

• De vermijdend gehechte volwassene neigt ertoe eigen gevoelens te negeren.

• De ambivalent gehechte zoekt bevestiging buiten zichzelf.

• De gedesorganiseerd gehechte blijft gevangen in een innerlijk conflict: ik wil nabijheid, maar ik ben bang voor afwijzing.

Deze patronen keren terug in relaties, maar ook in de manier waarop je met jezelf omgaat. Het oude ritme klinkt door: Mag ik zijn wie ik ben? Of moet ik me aanpassen, verdubbelen in mijn best doen?

Zelfbeeldherstel is relationeel

Zelfbeeldherstel is zelden een puur cognitief proces. Het is een relationeel proces — met anderen, met een therapeut, geliefden en intieme verbindingen met gelijkgestemden, maar vooral met jezelf.

Er is ruimte nodig. Ruimte waarin alles wat ooit werd weggestopt langzaam zichtbaar mag worden, zonder oordeel. Wanneer je het innerlijke kind niet langer afwijst, maar liefdevol erkent, ontstaat er ruimte voor een andere relatie — met jezelf én dus met anderen.

Want zelfvertrouwen is niet los te zien van hechting: hoe veiliger je innerlijk met jezelf gehecht bent, hoe meer vrijheid je voelt om te leven, te voelen, te verbinden.

Kracht als kwetsbaarheid

In mijn praktijk zie ik vaak mensen die ogenschijnlijk krachtig en reflectief zijn, maar vanbinnen diep twijfelen aan hun bestaansrecht. 'Mag ik zijn wie ik ben?' Hun zelfbeeld is niet gebouwd op wie ze werkelijk zijn, maar op wie ze dachten te móéten zijn — om liefde te verdienen, of om pijn te vermijden.

We proberen onszelf te verbeteren, te overstijgen. Maar juist dat streven houdt de pijn in stand. Want je innerlijke kind hoort opnieuw: "Ik ben nog steeds niet goed genoeg zoals ik ben. Word iemand anders, beter, verder, mooier, krachtiger"

De tegenintuïtieve weg: vertragen

De weg naar zelfliefde en een steviger zelfgevoel is geen sprint of krachtmeting, maar een verzachting. Niet jezelf ‘fixen’, maar jezelf toelaten.

Dat vraagt om intimiteit met gevoelens van pijn, schaamte en onzekerheid. Om te luisteren naar je innerlijke criticus als een oude beschermingsstem. En om ruimte te maken voor de gekwetste delen die geleerd hebben dat zichtbaar zijn gevaarlijk is.

Smelten, niet forceren

Deze beweging — van afwijzing naar erkenning — is diep helend. Soms traag en cyclisch, soms verrassend snel. Niet door jezelf geweld aan te doen, maar door jezelf terug te halen. Terug naar de kern, jouw kern.

Door de pijn te ontmoeten, smelt wat lang bevroren was. Wat zich jarenlang verharde, mag verzachten in een bedding van aandacht, warmte en veiligheid. En hier komt smeltwater bij vrij, weet dat alvast.

In de Praktijk: hoe je hiermee aan de slag kunt

• Herken het patroon, zonder oordeel Een laag zelfbeeld is geen persoonlijk falen, maar een oud overlevingsmechanisme. Wat heb jij gedaan om je veiliger te voelen of minder afwijzing en pijn?

•  Ga in dialoog met je innerlijke stemmen Zie de innerlijke criticus niet als vijand, maar als een stem die ooit veiligheid zocht. Het heeft je lang gediend en beschermd. Eer die intentie, en geef het vrij.

• Maak ruimte voor je gevoelens Laat verdriet, twijfel en kwetsbaarheid toe als delen van jouw verhaal. Ze hoeven niet opgelost — alleen erkend. Ze willen er bij. Bij jou.

• Zoek veilige verbinding Zelfbeeld herstelt zich in relatie. Denk aan vriendschappen, veilige intieme relaties, geliefdes. Of therapie, een coach, of een betrouwbaar klankbord.

• Stel jezelf niet de vraag: hoe word ik sterker? Maar vervang deze met de vraag: hoe maak ik mezelf veiliger? Zelfvertrouwen groeit in veiligheid, niet in prestatie.

• Vertrouw op de langzame weg Je hoeft niet ineens ‘jezelf te omarmen’. Begin met toestaan dat je mag zijn waar je bent — op dit moment.

Conclusie

Je hoeft niet méér te worden dan je bent. Wat je nodig hebt om de meest authentieke versie van jezelf te zijn, is een bedding van veiligheid waarin je jezelf stukje bij beetje mag toelaten. Niet als project om te fixen, maar als heel veel mens om te ontmoeten.

Zelfvertrouwen is dan ook geen eindpunt, maar een gevolg. Het groeit in de ruimte waar je niet hoeft te strijden om bestaansrecht, maar mag rusten in de erkenning: ik ben hier, en dat is genoeg.

Jentien Keijzer - www.jentienkeijzer.nl

Meer weten over deze en aanverwante onderwerpen? Lees meer over de Nieuwe Psychologie of kijk of de opleiding Nieuwe Psychologie iets voor jou kan zijn.